---

Мы дамовіліся сустрэцца з Норманам Керэлавым, студэнтам з Германіі, на факультэце міжнародных адносін у 11:30. У той дзень я не змагла «разбурыць» стэрэатып аб пунктуальнасці немцаў: герой майго інтэрв’ю прыйшоў у прызначанае месца роўна а палове на дванаццатую.

– Прывітанне, Норман! Я ўжо папярэдне распавядала табе, навошта ўвесь гэты «допыт». Дзякуй за тое, што пагадзіўся дапамагчы нам з Адукацыяй больш даведацца пра Беларусь вачыма еўрапейца! Для пачатку, раскажы што-небудзь пра сябе.

– Ну добра. Я Норман, мне 29 гадоў. Прыехаў я з Германіі, жыў там у Дзюсельдорфе. Тут я вучуся ў БДУ на спецыяльнасці «Міжнародныя адносіны» амаль 3,5 гады. Люблю палітыку, таму і вырашыў выбраць гэтую спецыяльнасць у вас. Яшчэ мне вельмі падабаецца вывучаць рускую мову. Я наогул лічу, што для будучыні важна нам, еўрапейцам, інвеставаць у вывучэнне рускай. І тут, у Беларусі, у мяне атрымалася сумясціць вывучэнне палітыкі і мовы.

– А ці ёсць у цябе якія-небудзь хобі?

– Ну, напрыклад, я люблю гатаваць. Ведаеш, асабліва крута, калі ўключаеш на фоне музыку:)

– А што-небудзь з беларускай кухні гатаваў?

– Так, але, шчыра кажучы, мне здаецца, што ў Беларусі не вельмі моцна развітая нацыянальная кухня. У нас у Германіі таксама ёсць вашыя «дранікі», толькі называюцца па-іншаму. А вось супы ў вас смачныя:)

– Давай якія-небудзь шакавальныя факты пра сябе!

– Ой, нават і не ведаю, што такога сказаць. Для маіх сяброў шок, што хлопец з Германіі прыехаў вучыцца ў Беларусь. А калі нешта з цікавага, то магу сказаць, што я напалову балгарын, а напалову немец. Маці з Германіі, а бацька з Балгарыі. Але здаецца, на мяне ніяк не паўплывалі балгарскія карані. Яшчэ я ведаю некалькі моў. Размаўляю на нямецкай, ангельскай, трохі на іспанскай, вывучаў лацінскую 7 гадоў.

– Воу, дзякуй! А раскажы ўсё-такі, як ты прыйшоў да таго, каб вучыцца менавіта ў Беларусі?

– Ну, яшчэ ў Германіі я пачаў вывучаць рускую. Потым вырашыў працягваць у Расіі, мяне нават туды запрасілі ў Екацерынбург. Але ў 2014 годзе атрымалася так, што я прыехаў сюды проста, каб паглядзець краіну, і яна мне адразу спадабалася.

– А цябе задавальняе вучоба ў БДУ?

– Так, мне вельмі падабаецца, як тут выкладаецца мая спецыяльнасць. Я б, напэўна, не змог навучацца на ёй у Германіі, таму што там гэтая спецыяльнасць вельмі палітызаваная. У Беларусі да гэтага досыць нейтральны падыход, міжнародныя адносіны падаюцца як бы збоку без усялякіх прыярытэтаў.

– Ці можаш ты ўзгадаць свой першы дзень у Беларусі? Якія былі ўражанні?

– Я адразу прыехаў у Мінск. Шчыра кажучы, у мяне не было ніякага ўяўлення пра краіну. Проста ў асноўным я сустракаў Беларусь у нямецкіх СМІ, дзе гаварылася толькі пра прэзідэнта, постсавецкую дыктатуру, і на гэтым усё. Але калі я прыехаў, то быў прыемна здзіўлены. Рэчы, якія я чуў, не адпавядалі таму, што я ўбачыў. І людзі, асабліва моладзь, дастаткова адкрытыя.

– Выходзіць, што ў Нямеччыне мала пішуць пра Беларусь…

– Так, на жаль, у нас вельмі мала інфармацыі. Верагоднай. Усё зводзіцца да таго, што ёсць Польшча, Расія і паміж імі так званая «black hole». Шмат немцаў лічуць, што Беларусь – гэта частка Расіі. Але я ведаю праўду і ўжываю Belarus замест Weißrussland!

– Але ж было нешта такое, што не вельмі табе спадабалася ў нашай краіне?

– Шчыра прызнацца, ваша праблема – бюракратыя. Шматлікія рэчы не скаардынаваны. Кожная «інстанцыя» устаноўлівае свае правілы, і калі гэтыя правілы ў канфрантацыі, усё, што мне адказваюць: «гэта не мая праблема» – «а чыя?» – «ваша». Чаму б не зрабіць рашэнне некаторых пытанняў унутраным? Каб мне атрымаць тут выязную візу, трэба зрабіць шмат дзеянняў, аббегчы 10 месцаў, запоўніць стос папер, а потым зрабіць гэта яшчэ раз, таму што дзесьці табе скажуць, што ты ўсё зрабіў не так…

 Ну, і паліклінікі (хоць я разумею, што яны не павінны выглядаць, як пяцізоркавыя гатэлі). Там таксама ўсё ўскладняюць, увесь час губляюць карткі.

– Ці моцна адрозніваюцца Беларусы ад еўрапейцаў, у прыватнасці ад жыхароў Германіі? І чым?

– Мне падаецца, што беларусы і немцы вельмі падобныя. Асабліва моладзь, яна больш «жывая» і інфармаваная. Ёсць, вядома, невялікія адрозненні ў менталітэце. Што мяне здзівіла ў Беларусі, калі я толькі прыехаў у якасці студэнта, дык гэта мае суседзі, якія, не ведаючы замежнай мовы, неяк запрасілі мяне на каву пагутарыць. У Германіі я не ведаў сваіх суседзяў. Там людзі спачатку здаюцца больш адкрытымі, але потым захоўваюць гэты ўзровень зносін. У Беларусі людзі могуць здавацца спачатку скрытнымі, але як толькі ты знаёмішся з імі бліжэй і знаходзіш да іх «ключ», яны пачынаюць адкрывацца ўсё больш і больш!

 Яшчэ я заўважыў, што ў Германіі больш адказна ставяцца да працы. Зойдзеш у любы магазін – усё ідэальна раскладзена. У Беларусі, як мне здаецца, трохі іншы падыход да гэтага, больш зняважлівае стаўленне да таго, што робіш.

 Я часта назіраю сітуацыі, калі беларусы баяцца «страціць твар», не могуць прызнацца, што не ведаюць чагосьці, напрыклад, твора пісьменніка. У Германіі, на мой погляд, да гэтага прасцей ставяцца, спакойна прызнаюць сваю некампетэнтнасць у чым-небудзь.

– А ты не адносіш беларусаў да еўрапейцаў? Многія лічаць, што беларусы больш ставяцца да Расіі па ментальнасці.

– Ну, давай спачатку ўзгадаем ЕС! Ёсць вельмі вялікія адрозненні ўнутры саюза паміж партугальцамі, фінамі, немцамі, італьянцамі. І яны ўсе еўрапейцы. І я б сказаў, што розніца, напрыклад, паміж немцамі і беларусамі такая ж, як і розніца паміж немцамі і італьянцамі. Таму я б аднёс беларусаў да еўрапейцаў! У нас агульная гісторыя.

– На чый менталітэт больш за ўсё падобны беларускі?

– Скандынаўскія краіны, адназначна)

– А які твой самы вясёлы выпадак у Беларусі?

– Памятаю, быў адзін выпадак, калі я пазнаёміўся з вашай міліцыяй. Перавысіў хуткасць, і мяне спынілі. Вясёлыя хлопцы, адразу прыязна пачалі «Ой, вы што, немец? Ну, як вам не сорамна». Запрасілі ў госці. Ах так, штраф я тады заплаціў). І дарэчы, у вас вельмі маладыя міліцыянты. У Германіі ў нас «хлопцы» старэйшыя і таўсцейшыя.

– Што ў нашым менталітэце выклікае ў цябе здзіўленне?

– Мяне крыху бянтэжыць тое, як мы спрабуем арганізаваць што-небудзь у нашай акадэмічнай групе. Усё бессэнсоўна. Ніхто не хоча браць на сябе адказнасць і пачаць што-небудзь рабіць. Часам у групе мы абмяркоўваем відавочныя рэчы замест таго, каб устаць і пачаць дзейнічаць. Магу сказаць, што ў вас шмат нерашучых людзей.

– А калі б у цябе была супермагчымасць што-небудзь змяніць у беларусах? Што б ты зрабіў?

– Беларусам не хапае ініцыятыўнасці. Шмат людзей тут жывуць з дэвізам «усё будзе добра», але нічога не робяць, проста чакаюць, калі ўсё вакол стане лепш само па сабе. Я б хацеў змяніць людзей у гэтым плане, заахвоціць іх да ажыццяўлення чаго-небудзь новага, цікавага, невядомага.

 Яшчэ я заўважыў, што беларусы выбіраюць не тых людзей і не тое месца, каб скардзіцца. Адзін хлопец з універа працуе ў музеі, і ён увесь час скардзіцца на сваю працу! Чаму ён кажа гэта аднагрупнікам, а не свайму дырэктару?

– Знаёмы хлопец з Мазамбіка сказаў, што ў беларусаў зусім няма пачуцця гумару. Што думаеш?

– Дарэчы, пра немцаў кажуць таксама. Але наогул, я не згодзен з гэтым хлопцам. Ды і справа не ў менталітэце. Гумар – асобасная рыса. Усюды ёсць гумарысты і не толькі!

– Ці можаш ты назваць беларусаў неэмацыянальнай нацыяй?

– Ну, калі ісці па вуліцы, сустрэнеш шмат сур’ёзных і задуменных асоб. Гэта не як у Іспаніі, дзе ўсюды шумныя іспанцы. Але я не бачу ў гэтай эмацыйнай скрытнасці нічога дрэннага.

– А ты думаў што-небудзь наконт беларускай мовы?

– Мне здавалася, яе тут будзе больш. Заблытаўся трохі. У мяне карта была цалкам на рускай, а вуліцы падпісаныя на беларускай. Заўважаю, што на беларускай мове ў асноўным размаўляюць людзі, звязаныя з гісторыяй, мастацтвам, музыкай і г.д. Мне часам здаецца, што некаторыя беларусы проста саромеюцца размаўляць на сваёй роднай мове.

– Як думаеш, Беларусь стане калі-небудзь членам ЕС?

– Наогул ЕС – рэкардсмен па падвойных стандартах. Еўрапейскі саюз кажа, што Беларусь – апошняя дыктатура, дзе захоўваецца смяротнае пакаранне, але не крытыкуе за такое пакаранне ЗША. Калі ў Беларусі адбываецца нешта не вельмі прыемнае, СМІ Захаду факусуюцца на гэтым. Наконт уступлення ў ЕС, то мне падаецца, што для Беларусі гэта будзе памылкай. ЕС – дастаткова складаная кааперацыя суверэнных дзяржаў, якія павінны падладжвацца пад умовы Еўрапейскага саюза. Возьмем, напрыклад, Балгарыю, якая ўступіла ў ЕС 15 гадоў таму. Унутраная палітыка Балгарыі стала падвяргацца вызначанаму ўплыву, гэта значыць ўлады ЕС «падлаталі там, падлаталі тут» і зрабілі Балгарыю «краінай для ЕС». І сітуацыя павярнулася не лепшым чынам: кошты падняліся ў адпаведнасці са стандартамі еўрапейскага рынку, а заробкі засталіся такімі ж. Калі мы паглядзім з іншага боку, то членства ў ЕС – гэта добра для дзяржавы. Але працуе гэта часцяком па прынцыпе допінгу ў спорце: адразу пасля ўвядзення «ін’екцыі» Еўрапейскага саюза Беларусі будзе добра, але потым яна панясе страту. Пытанне ў выбары развіцця: ісці павольна, але стабільна па-за ЕС або адчуць пазітыўны кароткатэрміновы эфект ад уступлення ў Еўрапейскі саюз. Па мне, дык для вашай краіны лепш першы варыянт.

– А ты плануеш пасля ўнівера заставацца ў Беларусі?

– Думаю так, мне тут падабаецца, можа, пайду ў аспірантуру!

– Ці можаш даць якую-небудзь параду замежнікам, якія прыязджаюць у Беларусь?

– Нават і не ведаю, я тут добра адаптаваўся. Усё выдатна. Ну, Беларусь не Афганістан, каб, напрыклад, нагадваць замежнікам пра асцярожнасць! Дарэчы, Беларусь вельмі бяспечная краіна. Ва ўсялякім выпадку, бяспечней, чым Германія. У нас лепей не хадзіць па парках позна. У Беларусі гэта можна рабіць спакойна. Таму ўсё, што я магу параіць: прыязджайце і атрымлівайце асалоду ад знаходжання!

– Дзякуй вялікі, Норман, за тваё шчырае меркаванне! Жадаю табе поспехаў)

– І табе дзякуй за цікавыя пытанні!